Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt: Nguyên nhân và cách điều trị

Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt cho thấy cơ thể phụ nữ đang cần sự quan tâm đặc biệt. Trong một số trường hợp, phụ nữ cần được can thiệp y khoa để phòng ngừa các nguy cơ về sinh lý và sức khỏe tâm thần nghiêm trọng.

Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt

Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt là gì?

Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt (Premenstrual Dysphoric Disorder – PMDD) là một tình trạng nặng hơn của hội chứng tiền kinh nguyệt (Premenstrual Syndrome – PMS). Đây không phải là một tình trạng y khoa thông thường mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm trạng và thể chất của người phụ nữ. Mặc dù hầu hết nữ giới đều trải qua một số triệu chứng của PMS như đau bụng, căng ngực, mệt mỏi hoặc thèm ăn nhưng PMDD lại là một trường hợp khác biệt và nghiêm trọng hơn.

Phụ nữ mắc PMDD thường cảm thấy các triệu chứng rất nghiêm trọng đến mức ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày của họ, bao gồm công việc, học tập, hoạt động xã hội và mối quan hệ cá nhân. Các triệu chứng này không chỉ là những vấn đề về thể chất mà còn bao gồm cả những thay đổi cảm xúc sâu sắc, ảnh hưởng tới tâm lý và tình trạng tâm thần. (1)

Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt có nguy hiểm không?

Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt có thể coi là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Khoảng 20-40% phụ nữ trải qua các triệu chứng của hội chứng tiền kinh nguyệt từ mức độ trung bình đến nặng và trong số này, 3-8% chịu ảnh hưởng nghiêm trọng từ PMDD đến mức không thể duy trì sinh hoạt thường ngày.

PMDD không chỉ đơn thuần là PMS nặng hơn mà còn kèm theo các triệu chứng tâm lý và thể chất vô cùng nghiêm trọng, có khả năng làm suy nhược sức khỏe tinh thần, ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống cá nhân và nghề nghiệp của người bệnh. Điều này bao gồm cảm giác trầm cảm, mất khả năng tập trung, thay đổi tâm trạng đột ngột và các vấn đề về sức khỏe thể chất.

PMDD là một tình trạng mãn tính và cần được chăm sóc y tế kỹ lưỡng. Nếu không được điều trị, PMDD có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như trầm cảm và thậm chí một số người có suy nghĩ muốn tự tử. Phương pháp điều trị thường bao gồm việc thay đổi lối sống và sử dụng thuốc. Do đó, việc nhận biết sớm và can thiệp kịp thời là rất quan trọng để giảm bớt những ảnh hưởng tiêu cực của PMDD đến cuộc sống hàng ngày.

Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt ảnh hưởng đến cuộc sống và tinh thần của phụ nữ

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng bệnh

Nguyên nhân chính xác của hội chứng rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt hiện vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự thay đổi của nội tiết tố trong chu kỳ kinh nguyệt có thể đóng một vai trò quan trọng. Đặc biệt serotonin, một chất hóa học trong não chịu trách nhiệm cho việc truyền tín hiệu thần kinh, được cho là có liên quan mật thiết đến PMDD.

Serotonin giúp điều chỉnh tâm trạng, sự tập trung, giấc ngủ và cảm giác đau. Đồng thời nồng độ serotonin cũng biến đổi trong suốt chu kỳ kinh nguyệt. Các nghiên cứu đã phát hiện ra một mối liên hệ giữa PMDD và mức độ serotonin thấp trong não. Sự thay đổi nội tiết tố, đặc biệt trong chu kỳ kinh nguyệt có thể ảnh hưởng đến nồng độ serotonin dẫn đến các triệu chứng của PMDD.

Một số phụ nữ có thể nhạy cảm hơn với những biến đổi nội tiết tố này, khiến họ trở nên dễ bị ảnh hưởng bởi sự suy giảm serotonin, từ đó phát triển các triệu chứng của PMDD. Do đó, việc điều chỉnh và kiểm soát những thay đổi này có thể là chìa khóa trong việc quản lý và điều trị PMDD.

Tìm hiểu thêm: Rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD)

Dấu hiệu của rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt

Các triệu chứng của rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt rất đa dạng và có thể khác nhau giữa các cá nhân. Thông thường, chúng xuất hiện khoảng một hoặc hai tuần trước kỳ kinh nguyệt và giảm bớt sau khi bắt đầu chu kỳ. Ngoài các triệu chứng của hội chứng tiền kinh nguyệt như chuột rút và đầy hơi, những người mắc PMDD còn có thể trải qua một số triệu chứng sau:

• Cảm giác tức giận hoặc khó chịu, dễ cáu kỉnh, gia tăng mâu thuẫn cá nhân.
• Trạng thái khó chịu, choáng ngợp hoặc căng thẳng.
• Các cơn lo lắng và hoảng loạn.
• Trầm cảm và có ý muốn tự tử.
• Khó tập trung.
• Cảm giác mệt mỏi và thiếu năng lượng.
• Thèm ăn, ăn uống vô độ hoặc thay đổi khẩu vị.
• Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
• Tâm trạng thất thường, lâng lâng.

Cần lưu ý, đối với một số người các triệu chứng của PMDD có thể kéo dài cho đến khi họ bước vào giai đoạn mãn kinh. Do đó, việc nhận biết sớm và can thiệp kịp thời là rất quan trọng để giúp giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của PMDD đến cuộc sống hằng ngày. (2)

Chẩn đoán bệnh như thế nào?

Chẩn đoán rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt đòi hỏi quá trình kiểm tra và đánh giá cẩn thận. Nếu gặp bất kỳ triệu chứng cơ bản của PMDD, bạn nên đến gặp bác sĩ để được tư vấn và khám bệnh. Bác sĩ sẽ xem xét bệnh sử của bạn, khám lâm sàng và chỉ định một số chẩn đoán cần thiết như:

• Kiểm tra tình trạng cảm xúc và tâm lý thông qua các cuộc trò chuyện.
• Bác sĩ sẽ xem xét và loại bỏ các vấn đề cảm xúc khác có cùng triệu chứng như trầm cảm hay rối loạn hoảng sợ.
• Loại trừ các tình trạng sức khỏe khác như lạc nội mạc tử cung, u xơ, mãn kinh hoặc các vấn đề về hormone.

Bác sĩ có thể chẩn đoán một người mắc rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt nếu:

• Nữ giới có ít nhất năm trong số các triệu chứng được liệt kê trước đó.
• Các triệu chứng này xuất hiện từ 7-10 ngày trước kỳ kinh.
• Các triệu chứng biến mất ngay hoặc 2-3 ngày sau khi chu kỳ kinh nguyệt bắt đầu.

Việc chẩn đoán chính xác PMDD là rất quan trọng để có hướng điều trị phù hợp và hiệu quả. Mặc dù vậy bệnh này rất dễ bị chẩn đoán nhầm do có nhiều biểu hiện giống với các bệnh lý về tâm thần hoặc bệnh lý phụ khoa.

Hãy đến gặp bác sĩ nếu các triệu chứng gây ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống của bạn.

Cách điều trị rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt hiệu quả

Điều trị rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt đòi hỏi một phương pháp tiếp cận đa dạng và có thể bao gồm các phương pháp sau:

1. Liệu pháp hormone

Với liệu pháp hormone nữ giới có thể lựa chọn các loại thuốc như thuốc tránh thai, bổ sung progesterone qua đường âm đạo hoặc dạng uống hoặc progestin có tác dụng lâu dài.

2. Bổ sung dinh dưỡng

Bổ sung canxi, vitamin B6, magie và L-tryptophan có thể giúp cải thiện đáng kể các triệu chứng rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt, giúp cân bằng dinh dưỡng và sức khỏe tinh thần. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để bổ sung các dưỡng chất và mức độ phù hợp với cơ thể.

3. Phẫu thuật

Đối với những trường hợp có triệu chứng rất nặng không thể kiểm soát bằng thuốc hoặc các phương pháp khác hoặc gặp phải nhiều tác dụng phụ, phẫu thuật cắt buồng trứng có thể được xem xét.

4. Thuốc chống trầm cảm

Các loại thuốc chống trầm cảm, đặc biệt là nhóm SSRIs (chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc) có thể giúp điều chỉnh mức serotonin trong não, hỗ trợ cải thiện các triệu chứng thèm ăn, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ.

5. Bấm huyệt

Phương pháp này liên quan đến việc áp dụng áp lực vào các điểm cụ thể trên cơ thể để giảm bớt triệu chứng. Bấm huyệt có thể hỗ trợ giúp giảm triệu chứng rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt hiệu quả, tuy nhiên cần được thực hiện tại cơ sở có chuyên môn.

6. Liệu pháp thư giãn và xoa bóp

Áp dụng liệu pháp thư giãn cơ không chỉ mang lại sự thoải mái tinh thần mà còn có khả năng giảm thiểu các triệu chứng thể chất một cách đáng kể. Đặc biệt, liệu pháp xoa bóp còn hỗ trợ cải thiện các triệu chứng ngay từ giai đoạn đầu. Phương pháp này có thể kết hợp bổ sung cho các phương pháp điều trị chính.

7. Thuốc chống viêm

Sử dụng các loại thuốc giảm đau không kê đơn như aspirin, ibuprofen và thuốc chống viêm không steroid (NSAID) có thể giúp làm dịu các triệu chứng tiền kinh nguyệt như đau đầu, căng ngực, đau lưng và chuột rút.

8. Liệu pháp trị liệu tâm lý

Liệu pháp nhóm đồng đẳng cùng với liệu pháp nhận thức hành vi đã mở ra một hướng tiếp cận mới, mang lại hiệu quả đáng kể trong việc hỗ trợ những người mắc rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt.

Những nghiên cứu gần đây đã minh chứng, thông qua việc áp dụng liệu pháp nhận thức hành vi, các triệu chứng tiền kinh nguyệt có thể được giảm thiểu một cách đáng kể, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống và tinh thần cho những người đang đối mặt với vấn đề này.

Một số phương pháp điều trị theo y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền không có tên gọi cụ thể cho rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt. Y học cổ truyền dựa vào các triệu chứng liên quan đến thay đổi trạng thái cảm xúc, thể chất, hành vi trước và sau kỳ kinh nguyệt để nhận biết và điều trị.

Tùy thuộc vào tình trạng và đặc điểm cụ thể của mỗi người mà các chuyên gia y học cổ truyền sẽ áp dụng các bài thuốc riêng:

1. Huyết ứ

Trong y học cổ truyền, thể huyết ứ được mô tả với các triệu chứng như sau:

• Đau đầu dữ dội trong thời kỳ tiền kinh nguyệt.
• Đau thắt lưng và đau khớp gối.
• Cảm giác đau giảm khi gặp nóng và tăng lên khi gặp lạnh.
• Sốt hoặc cảm giác nóng trong người khi hành kinh.
• Đau bụng, chân tay phù nề và khó cử động.
• Kinh nguyệt có màu đậm và xuất hiện cục máu đông.
• Lưỡi tím sẫm hoặc có điểm ứ huyết.
• Mạch huyền sáp, mạch nặng và trầm.

Phép trị cho thể huyết ứ trong y học cổ truyền là Lý khí hoạt huyết hóa ứ thông lạc, có nghĩa là điều trị nhằm mục tiêu làm cho khí huyết lưu thông tốt hơn và giải quyết tình trạng ứ huyết.

Bài thuốc thường được dùng để điều trị thể huyết ứ là Huyết phủ trục ứ thang với các thay đổi phù hợp với tình trạng cụ thể của mỗi bệnh nhân. Bài thuốc này bao gồm các vị thuốc có khả năng hoạt huyết, hóa ứ và thúc đẩy khí huyết lưu thông, giảm đau và khắc phục tình trạng phù nề. Thông thường, bài thuốc này sẽ được điều chỉnh (gia giảm) bởi thầy thuốc dựa trên đánh giá và chẩn đoán chính xác tình trạng của người bệnh.

2. Huyết hư

Thể huyết hư được mô tả với các triệu chứng như sau:

• Chóng mặt và nhức đầu trong hoặc sau khi hành kinh.
• Cảm giác đánh trống ngực, thiếu ngủ.
• Tinh thần mệt mỏi, suy nhược.
• Đau tê mỏi toàn thân, yếu tay chân.
• Hay sốt, đổ mồ hôi trộm.
• Khó thở.
• Lượng kinh nguyệt ít, màu sắc nhạt.
• Lưỡi đỏ nhạt, có rêu trắng.
• Mạch vi nhược, mạch yếu và mảnh.

Phép trị cho thể huyết hư trong y học cổ truyền là Ích khí dưỡng huyết. Đây là phương pháp điều trị tập trung vào việc bổ sung khí và nuôi dưỡng huyết, giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và cải thiện các triệu chứng liên quan đến sự suy giảm của khí huyết.

Các bài thuốc thường được sử dụng trong trường hợp này bao gồm các vị thuốc có khả năng bổ khí, dưỡng huyết và cải thiện tình trạng suy nhược cơ thể. Sử dụng bài thuốc cần được điều chỉnh phù hợp với từng trường hợp cụ thể, dựa trên chẩn đoán và đánh giá của thầy thuốc y học cổ truyền.

3. Thận dương hư

Thể thận dương hư được mô tả với các triệu chứng sau:

• Chân tay phù nề, đặc biệt khi hành kinh.
• Đau mỏi ở vùng thắt lưng và đầu gối.
• Phân lỏng, tiêu hóa kém.
• Chân tay cảm thấy lạnh, suy giảm chức năng cơ thể.
• Tiểu tiện ít và khó khăn.
• Kinh nguyệt ra nhiều, màu sắc nhạt và loãng.
• Lưỡi nhợt nhạt với rêu trắng.
• Mạch trầm trì, mạch chậm và nặng.

Phương thuốc được sử dụng trong trường hợp này là Ôn thận trợ dương lợi thủy, tập trung vào việc làm ấm thận, hỗ trợ dương khí và giúp lợi tiểu. Bài thuốc thường được sử dụng là Chân vũ thang kèm theo các gia vị tùy từng trường hợp cụ thể của bệnh nhân. Bài thuốc này bao gồm các vị thuốc giúp ấm thận, tăng cường dương khí và cải thiện chức năng của hệ tiết niệu.

4. Can khí uất trệ

Can khí uất trệ được mô tả với các triệu chứng sau:

• Đau vú trước kỳ kinh, vùng ngực trở nên căng trướng hoặc xuất hiện cục nổi.
• Chướng bụng, đau ở cả hai bên sườn.
• Tâm trạng bứt rứt, không thể ngồi yên, tinh thần suy nhược.
• Hay thở dài, mất ngủ.
• Nhức đầu dữ dội.
• Sưng phù ở tay và chân.
• Lưỡi có rêu trắng.
• Mạch huyền hoặc huyền hoạt, mạch mạnh và căng.

Phương pháp điều trị cho can khí uất trệ là sơ can lý khí, tức là giải tỏa sự ứ trệ của khí ở gan và làm cho khí huyết lưu thông tốt hơn. Bài thuốc được sử dụng là Sài hồ sơ can tán kèm theo các gia vị phù hợp với từng trường hợp cụ thể của bệnh nhân. Bài thuốc này chứa các vị thuốc có tác dụng giúp giải tỏa sự ứ trệ của khí huyết ở gan, làm giảm các triệu chứng như căng thẳng, bứt rứt, đau vú và chướng bụng.

Có thể cải thiện các triệu chứng rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt bằng các phương thuốc Đông y

5. Tỳ hư

Trong y học cổ truyền, thể tỳ hư được mô tả với các triệu chứng sau:

• Sưng phù chân tay, đặc biệt là trong kỳ kinh nguyệt.
• Chướng bụng, chán ăn và phân lỏng.
• Hay chóng mặt trước và sau kỳ kinh nguyệt.
• Cảm giác tức ngực và buồn nôn.
• Kinh nguyệt ra nhiều, màu sắc nhợt nhạt.
• Sắc mặt tái nhợt.
• Lưỡi hồng nhạt với rêu trắng trơn.
• Mạch nhu hoạt hoặc trầm hoãn, mạch mềm và chậm.

Phép trị cho thể tỳ hư là kiện tỳ ôn dương lợi thủy,  nghĩa là tăng cường chức năng của tỳ, làm ấm dương và giúp lợi thủy (điều hòa chức năng tiêu hóa và lưu thông dịch trong cơ thể). Bài thuốc Linh quế truật cam thang kèm theo các gia vị phù hợp với từng trường hợp, bao gồm các vị thuốc có tác dụng kiện tỳ, ấm dương và lợi thủy, giúp cải thiện các triệu chứng như chướng bụng, chán ăn, phân lỏng và chóng mặt.

6. Thận âm hư

Thận âm hư được mô tả với các triệu chứng:

• Đổ mồ hôi ban đêm, đặc biệt trong hoặc sau kỳ kinh nguyệt.
• Cảm giác chóng mặt, đau và yếu ở thắt lưng và đầu gối.
• Sưng vú và mòn lưỡi.
• Miệng và họng khô rát, giọng khàn.
• Cảm giác bứt rứt, nóng trong người.
• Ngũ tâm phiền nhiệt (nóng ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và ngực).
• Kinh nguyệt lượng ít, sắc hồng hoặc kéo dài trước kỳ.
• Lưỡi đỏ, ít rêu.
• Mạch tế sác, mạch nhỏ và nhanh.

Phương pháp điều trị thận âm hư là tư thận dưỡng âm, tức là bổ thận và nuôi dưỡng âm. Mục tiêu là tăng cường sức khỏe của thận và cân bằng âm dương trong cơ thể.

Bài thuốc thường được sử dụng là Tả quy hoàn, bao gồm các vị thuốc có công năng bổ thận, dưỡng âm và giúp giảm các triệu chứng như đổ mồ hôi, chóng mặt, khô miệng và nóng trong người.

Điều hòa kinh nguyệt bằng cách bổ sung tinh chất thiên nhiên

Trong cơ thể phụ nữ, hệ trục vàng “Não bộ – Tuyến yên – Buồng trứng” đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sản sinh hormone, ảnh hưởng đến sức khỏe sinh lý và khả năng sinh sản. Khi mất cân bằng trong ba hormone chính – Estrogen, Progesterone, Testosterone – có thể gây rối loạn nội tiết đồng thời ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh lý phụ nữ.

Do đó, bổ sung các tinh chất từ thiên nhiên như Lepidium Meyenii và P. Leucotomos (có trong viên uống Angela Gold) là một giải pháp hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt, cải thiện sức khỏe sinh lý nữ cũng như làm dịu các triệu chứng của rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt an toàn và hiệu quả.

• Lepidium Meyenii hay còn gọi là Maca, là một loại thảo dược quý có tác động tích cực đối với việc hỗ trợ cải thiện và điều hòa sinh lý nữ. Lepidium Meyenii chứa nhiều dưỡng chất và steroid, giúp hệ trục vàng hoạt động ổn định và sản xuất đủ lượng hormone cần thiết.
• Polypodium Leucotomos, hỗ trợ chống nắng từ bên trong, bảo vệ cấu trúc nền của da, làm giảm sạm nám và giữ cho làn da trở nên căng bóng.

Viên uống Angela Gold hỗ trợ cải thiện các triệu chứng tiền kinh nguyệt

Sự kết hợp của Lepidium Meyenii và Polypodium Leucotomos trong Angela Gold hỗ trợ điều hòa nguyệt san, giảm thiểu các triệu chứng trong thời kỳ mãn kinh và tiền mãn kinh, giúp phụ nữ duy trì sức khỏe, nhan sắc cũng như sinh lý.

Các rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt có ảnh hưởng đáng kể đến đời sống sức khỏe và tinh thần của phụ nữ. Do đó, khi nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào của tình trạng này, việc tìm đến các cơ sở y tế để thực hiện thăm khám đều thật sự cần tiết. Bác sĩ có thể cung cấp tư vấn phương pháp điều trị phù hợp, giúp chị em kiểm soát tình trạng rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt và cải thiện chất lượng cuộc sống.