Rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD): Nguyên nhân, điều trị

Nếu cứ đến một mùa cụ thể trong năm mà bạn lại bị mệt mỏi, buồn bã, dễ buồn ngủ hơn thì khả năng cao bạn đang gặp phải tình trạng rối loạn cảm xúc theo mùa. Vấn đề này nếu không được điều trị đúng cách có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người bệnh.

Hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa là gì?

Rối loạn cảm xúc theo mùa (Seasonal affective disorder – SAD) là một dạng trầm cảm liên quan đến sự thay đổi theo các mùa, thường diễn ra và kết thúc vào cùng một thời điểm hàng năm. Người mắc phải hội chứng này thường cảm thấy ủ rũ, buồn rầu và thiếu năng lượng. Tình trạng SAD diễn ra phổ biến ở nữ giới hơn so với nam giới và diễn ra chủ yếu vào giai đoạn mùa thu và đông. (1)

Rối loạn cảm xúc theo mùa là tình trạng người bệnh buồn bã, mất năng lượng vào một mùa cố định trong năm

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn cảm xúc theo mùa

Tình trạng này thường diễn ra do những nguyên nhân chính là sự thay đổi serotonin, melatonin và nhịp sinh học của người bệnh.

• Thay đổi nồng độ Serotonin

Đây là một loại hormone hạnh phúc quan trọng có tác dụng dẫn truyền thần kinh, ảnh hưởng đến tâm trạng, cảm xúc của con người. Thông thường, vào mùa thu đông, thời gian ban ngày sẽ giảm, làm ảnh hưởng đến nồng độ serotonin trong cơ thể, gây ra tình trạng buồn bã, lo âu, căng thẳng.

• Thay đổi nồng độ Melatonin:

Melatonin là hormone điều chỉnh giấc ngủ và thường được tiết nhiều hơn vào ban đêm để điều hòa nhịp sinh học của cơ thể. Sự giảm ánh sáng vào cuối năm có thể ảnh hưởng đến tâm trạng, làm rối loạn nồng độ melatonin và có thể dẫn đến trầm cảm.

Ngoài ra, ánh sáng quá nhiều vào mùa hè cũng có thể ảnh hưởng đến nồng độ melatonin và gây ra tình trạng “rối loạn theo mùa ngược”. (2)

• Nhịp sinh học

Ánh sáng thường sẽ giảm vào mùa thu và mùa đông, dẫn đến rối loạn đồng hồ sinh học tạm thời, khiến bạn khó phân biệt được khi nào nên đi ngủ. Sau một thời gian, tình trạng này có thể làm rối loạn nhịp sinh học và ảnh hưởng đến tâm trạng.

Những yếu tố làm gia tăng nguy cơ rối loạn cảm xúc theo mùa là:

• Nữ giới có nguy cơ mắc phải tình trạng rối loạn cảm xúc theo mùa cao hơn so với nam giới. Tuy nhiên, nam giới mắc phải tình trạng này thường có triệu chứng nghiêm trọng hơn.
• Người trong độ tuổi dậy thì, người cao tuổi, đặc biệt là phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh – mãn kinh, có khả năng mắc phải tình trạng này cao hơn.
• Người có người thân từng mắc phải hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa.
• Những người sống ở những vùng lãnh thổ xa xích đạo thường có khí hậu thay đổi khác biệt giữa các mùa trong năm nên dễ bị rối loạn nhịp sinh học hơn.
• Người có tiền sử mắc các vấn đề về tâm lý, trầm cảm, rối loạn lưỡng cực,…

Xem thêm: Bệnh trầm cảm theo mùa là gì?

Biểu hiện của hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa

Theo Psychology Today, các triệu chứng rối loạn theo mùa có thể gồm 2 dạng chính là trầm cảm mùa đông (Winter SAD) và trầm cảm mùa hè (Summer SAD).

1. Dấu hiệu trầm cảm vào mùa đông

Tình trạng này thường xuất hiện vào cuối thu và mùa đông, sau đó kết thúc vào mùa xuân với những dấu hiệu thường thấy là:

• Cảm giác buồn bã, bất an, lo âu.
• Thiếu năng lượng, dễ mệt mỏi, thiếu sức sống, giảm thực hiện các hoạt động thể chất.
• Cảm xúc thay đổi thất thường, dễ khó chịu, bực bội.
• Mất hứng thú với các hoạt động mà bản thân từng yêu thích, ngại tiếp xúc với người khác.
• Khó tập trung, khả năng suy nghĩ, xử lý thông tin chậm hơn.
• Rối loạn ăn uống, thiếu ngon miệng hoặc ăn nhiều bất thường, thay đổi cân nặng.
• Xuất hiện hiện tượng Hypersomnia, ngủ thừa giấc, liên tục cả ngày và đêm, rối loạn giấc ngủ. (3)

Ngủ li bì, thừa giấc vào mùa đông cũng là một triệu chứng của SAD

2. Trầm cảm vào mùa hè

Thông thường, vào mùa hè thì con người sẽ có nhiều năng lượng, tuy nhiên trường hợp rối loạn cảm xúc theo mùa xuất hiện vào mùa xuân và hè sẽ có những triệu chứng như:

• Mệt mỏi, khó chịu, thay đổi tâm trạng thất thường, dễ cáu gắt.
• Chán ăn, ăn không thấy ngon miệng, bỏ bữa, sút cân.
• Tăng ham muốn tình dục.
• Rối loạn giấc ngủ, khó đi vào giấc ngủ và dễ tỉnh giấc giữa đêm.

Xem thêm: Rối loạn trầm cảm dai dẳng: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Rối loạn cảm xúc theo mùa có nguy hiểm không?

Sự thay đổi tâm trạng diễn ra theo mùa có thể ảnh hưởng đến tâm lý, khiến người bệnh cảm thấy tiêu cực và có thể tìm đến các phương pháp cực đoan như chất kích thích, tự tổn thương bản thân,…

Sức khỏe tinh thần giảm sút còn ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, làm giảm chất lượng cuộc sống, hiệu suất học tập, làm việc và các mối quan hệ xã hội của người bệnh.

Tình trạng này nếu diễn ra liên tục và không được điều trị kịp thời có thể khiến các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn, kéo dài thời gian rối loạn cảm xúc và dẫn đến trầm cảm.

Chẩn đoán rối loạn cảm xúc theo mùa

Nếu phát hiện các dấu hiệu thay đổi về cảm xúc, thường xuyên buồn bã, mất động lực, rối loạn ăn uống và giấc ngủ thì bạn cần tiến hành thăm khám ngay để được chẩn đoán và tư vấn cách điều trị hiệu quả.

Để hỗ trợ cho việc điều trị, bạn nên tiến hành ghi chép lại tình trạng cảm xúc và thể chất của cơ thể, cụ thể là các triệu chứng như buồn bã, chán ăn, mất ngủ, mệt mỏi,…; tần suất xuất hiện triệu chứng; những vấn đề khiến bạn cảm thấy căng thẳng; tiền sử bệnh lý và các loại thuốc đang sử dụng.

Để chẩn đoán tình trạng rối loạn cảm xúc theo mùa, bác sĩ có thể tiến hành thăm hỏi về tình trạng sức khỏe và các triệu chứng bạn đang gặp để đánh giá sơ bộ. Sau đó, một số hình thức kiểm tra có thể được thực hiện để đưa ra kết quả chẩn đoán chính xác nhất:

• Kiểm tra bệnh lý: Bác sĩ sẽ dựa trên tiền sử bệnh lý và thăm hỏi tình trạng sức khỏe để yêu cầu bạn thực hiện kiểm tra hình ảnh, xét nghiệm máu, tuyến giáp,… để phát hiện các bệnh lý.
• Làm bài test đánh giá tâm thần: Để xác định người bệnh có mắc phải rối loạn cảm xúc theo mùa không hay một vấn đề về tâm lý khác. Bác chỉ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện bài một test và có thể được đánh giá dựa trên tiêu chuẩn chẩn đoán DSM – 5 (Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê các bệnh tâm thần – Hiệp hội Tâm thần Mỹ).

Bác sĩ có thể thăm hỏi tình trạng của bạn để tiến hành chẩn đoán

Điều trị hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa như thế nào?

Tùy vào từng tình trạng khác nhau mà người bệnh có thể được bác sĩ tư vấn áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp. Những phương pháp được áp dụng phổ biến gồm:

1. Tâm lý trị liệu

Đây là phương pháp thường được áp dụng trong điều trị trầm cảm và rối loạn cảm xúc theo mùa, người bệnh sẽ tiến hành trao đổi trực tiếp với các chuyên gia về những vấn đề, khúc mắc tâm lý khiến bản thân cảm thấy tiêu cực trong cuộc sống. Lúc này, các chuyên gia sẽ hướng dẫn người bệnh cách ổn định tâm lý và hành vi, cải thiện các vấn đề tiêu cực.

Phương pháp này thường an toàn bởi không can thiệp bằng thuốc. Người bệnh cũng sẽ được chuyên gia hướng dẫn phương pháp tự đối phó với cảm xúc tiêu cực để cải thiện tâm trạng.

2. Sử dụng thuốc

Nếu tình trạng rối loạn cảm xúc nghiêm trọng hơn, người bệnh có thể được tư vấn các loại thuốc chống trầm cảm theo mùa. Tuy nhiên, việc sử dụng các loại thuốc này có thể gây ra nhiều tác dụng phụ và có nguy cơ gây phụ thuộc thuốc cao, nên người bệnh không được phép tự ý sử dụng hoặc tăng giảm liều lượng mà không có chỉ định của bác sĩ.

Người bệnh có thể không phù hợp với thuốc điều trị trong lần đầu sử dụng, nên cần phải kết hợp với bác sĩ để tiến hành theo dõi phản ứng sau khi dùng thuốc. Từ đó, xem xét tăng, giảm liều lượng hoặc thay đổi sang loại thuốc khác phù hợp hơn.

3. Sử dụng liệu pháp ánh sáng

Đây là phương pháp mà người bệnh sẽ ngồi trước thiết bị chiếu sáng tạo ra nguồn sáng tương đồng với ánh sáng tự nhiên của mặt trời trong 45 phút mỗi ngày để giúp thay đổi các phản ứng hóa học của não bộ, điều chỉnh nhịp sinh học. Phương pháp này cũng thường ít gây ra tác dụng phụ và có thể được tiến hành vào buổi sáng, hạn chế thực hiện vào ban đêm vì có thể gây rối loạn giấc ngủ.

Xem thêm: 8 dấu hiệu trầm cảm nhẹ và cách chữa trị như thế nào?

Cách phòng ngừa tình trạng rối loạn cảm xúc theo mùa

Rối loạn cảm xúc theo mùa thường xảy ra khi có sự thay đổi ánh sáng và thời tiết. Ngoài việc áp dụng các phương pháp điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ, bạn nên chủ động thực hiện các phương pháp cải thiện tâm trạng sau:

• Thường xuyên tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và tham gia các hoạt động ngoài trời. Bạn cũng có thể ra ngoài đi dạo để tận hưởng môi trường tự nhiên xung quanh nếu đã ở trong nhà quá lâu.
• Hoạt động thể chất không chỉ tăng cường sức khỏe mà còn hỗ trợ cải thiện tâm trạng, giúp cơ thể tiết nhiều hormone hạnh phúc.
• Thực hiện các phương pháp cải thiện tâm trạng, giảm stress như yoga, thiền, hít thở sâu,…
• Dành thời gian cho sở thích, xây dựng một lịch trình hàng ngày cân đối và thư giãn.
• Làm việc kết hợp với nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc để cải thiện tâm trạng và sức khỏe.
• Tìm kiếm sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè bằng cách chia sẻ các vấn đề cuộc sống, nếu tình trạng nghiêm trọng hơn bạn nên tìm sự hỗ trợ từ các chuyên gia về tâm lý hoặc y tế.

Tìm hiểu thêm: Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt: Nguyên nhân và cách điều trị

Thực hiện các hoạt động ngoài trời có thể giúp cải thiện tâm trạng

Bổ sung thực phẩm hỗ trợ bên trong

Phụ nữ bước vào giai đoạn tiền mãn kinh – mãn kinh hoặc sau khi sinh con thường đối mặt với tình trạng suy yếu hệ trục vàng Não bộ – Tuyến yên – Buồng trứng, ảnh hưởng đến hoạt động sản sinh bộ 3 nội tiết tố điều hòa sức khỏe, sắc đẹp và sinh lý nữ Estrogen, Progesterone và Testosterone.

Tình trạng mất cân bằng nội tiết tố, đặc biệt là sự thiếu hụt Estrogen sẽ tác động trực tiếp đến nồng độ hormone Serotonin trong cơ thể và nhiều chất dẫn truyền thần kinh thực hiện nhiệm vụ điều chỉnh tâm trạng khác, khiến cho phụ nữ ở giai đoạn này thường đối mặt với sự thay đổi cảm xúc thất thường, dễ cáu gắt, buồn bã và có nguy cơ gây trầm cảm.

Để cải thiện tình trạng này, các nhà khoa học Mỹ sau quá trình nghiên cứu đã tìm ra thảo dược Lepidium Meyenii (có trong viên uống Angela Gold) giàu sterols, axit amin, alkaloid,… có khả năng kích thích hoạt động của hệ trục Não bộ – Tuyến yên – Buồng trứng để hỗ trợ thúc đẩy cơ thể sản sinh nội tiết tố Estrogen, Progesterone và Testosterone với hàm lượng đúng và đủ với nhu cầu cơ thể cần.

Theo đó, bổ sung viên uống Angela Gold với thành phần thiên nhiên giúp hỗ trợ thúc đẩy quá trình sản sinh nội tiết tố, điều hòa nồng độ hormone trong cơ thể, hạn chế tình trạng thiếu hụt Serotonin ảnh hưởng đến tâm trạng, hỗ trợ giảm các nguyên nhân gây rối loạn cảm xúc theo mùa.

Ngoài ra, bổ sung 2 viên Angela mỗi ngày còn giúp tăng cường chức năng sinh lý, giảm các triệu chứng mãn kinh ở phụ nữ. Thành phần P. Leucotomos trong viên uống này còn có công dụng bảo vệ da khỏi tác động của tia UV, hỗ trợ ngăn ngừa lão hóa giúp da luôn sáng khỏe.

Viên uống Angela có thể hỗ trợ điều hòa nội tiết tố nữ và cải thiện tâm trạng của phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh  – mãn kinh

Rối loạn cảm xúc theo mùa có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm trạng của bạn. Vì vậy, nếu tình trạng này diễn ra thường xuyên, hãy tiến hành thăm khám từ sớm và tuân thủ các phương pháp điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ.