Rối loạn trầm cảm dai dẳng: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Theo ước tính, khoảng 0,5 – 1,5% người dân trên thế giới mắc phải rối loạn trầm cảm dai dẳng. Tình trạng này ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, sức khỏe và hiệu quả công việc của người bệnh. Tham khảo bài viết dưới đây để biết thêm thông tin chi tiết về chứng bệnh này. (1)

Rối loạn trầm cảm dai dẳng: Nguyên nhân và cách điều trị

Rối loạn trầm cảm dai dẳng là gì?

Rối loạn trầm cảm dai dẳng là một loại rối loạn tâm thần liên quan đến trạng thái cảm xúc buồn chán, mất hứng và thiếu năng lượng kéo dài trong hơn 2 năm, cùng với dấu hiệu của rối loạn ăn uống, rối loạn giấc ngủ, cảm giác mệt mỏi.

Người bị rối loạn này thường có những triệu chứng nhẹ hơn so với người bị trầm cảm chủ yếu, nhưng lại khó khăn hơn trong việc phát hiện, điều trị và hồi phục. Bệnh này ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, sức khỏe và hiệu quả công việc. (1)

Bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng có nguy hiểm không?

Bệnh có thể gây ra số hậu quả như:

• Giảm chất lượng cuộc sống: Người bị rối loạn trầm cảm dai dẳng thường cảm thấy buồn chán, mất hứng và thiếu năng lượng trong hầu hết các hoạt động hàng ngày. Người bệnh dần tránh xa bạn bè, gia đình hoặc các hoạt động xã hội, dẫn đến sự cô lập. Họ cũng có thể gặp khó khăn trong việc quyết định, làm việc, học tập hoặc chăm sóc bản thân.
• Gây ra các vấn đề sức khỏe: Người bệnh có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, béo phì, viêm khớp, loãng xương, suy giảm miễn dịch hoặc các bệnh nhiễm trùng. Người bệnh có thể có những hành vi tiêu cực như uống rượu, hút thuốc, sử dụng ma túy. Một số người muốn làm hại người khác hoặc tự tử.
• Gây ra các vấn đề tâm lý khác: Người bệnh có thể mắc thêm các rối loạn tâm lý khác như rối loạn lo âu, ăn uống, căng thẳng sau chấn thương, rối loạn nhân cách hoặc tăng động giảm chú ý. Người bệnh sẽ có những cơn trầm cảm lâm sàng xen kẽ, gọi là rối loạn trầm cảm kép có nguy cơ muốn tự tử cao. Tất cả các rối loạn này sẽ tàn phá sức khỏe và gây ra các vấn đề giao tiếp xã hội.

Xem thêm: Trầm cảm sau sinh

Người bị rối loạn trầm cảm dai dẳng sẽ mắc chứng rối loạn lo âu, ăn uống, nhân cách

Nguyên nhân dẫn đến bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng

Nguyên nhân dẫn đến bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng là một vấn đề phức tạp, chưa được hiểu rõ, nhưng các nhà khoa học tin rằng nó là do sự kết hợp của các yếu tố di truyền, sinh lý, tâm lý và môi trường. (3)

1. Yếu tố di truyền

Người có người thân trong gia đình mắc bệnh trầm cảm hoặc các rối loạn tâm thần khác, có nguy cơ mắc bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng cao hơn. Các nghiên cứu cho thấy có sự liên quan giữa các biến thể gen (như SMARCA2) và rối loạn trầm cảm.

2. Yếu tố sinh lý

Người bị bệnh có thể có sự thay đổi về hàm lượng của một số chất dẫn truyền thần kinh trong não như serotonin, dopamine, norepinephrine hoặc GABA. Các chất này có vai trò quan trọng trong việc điều tiết cảm xúc, hành vi và tâm trạng. Ngoài ra, người bệnh cũng có sự suy giảm của một số vùng não liên quan đến trí nhớ, học tập và quyết định như vùng tiền đình, hạch và hạch đại não.

3. Yếu tố tâm lý

Người bệnh có những quan niệm tiêu cực về bản thân, thế giới và tương lai. Bạn có thể tự ti, tự trách hoặc tự coi mình là vô giá trị; gặp khó khăn trong việc đối phó với những áp lực, căng thẳng hoặc khủng hoảng trong cuộc sống; thiếu kỹ năng giao tiếp, giải quyết vấn đề hoặc xây dựng mối quan hệ.

Tìm hiểu thêm: 10 dấu hiệu trầm cảm sau sinh dễ nhận biết, phụ nữ cần hiểu rõ

4. Yếu tố môi trường

Người bệnh có thể chịu ảnh hưởng từ những yếu tố môi trường bất lợi như nghèo đói, bạo lực, lạm dụng, bỏ rơi, ly hôn, mất mát, bệnh mãn tính hoặc các cú sốc tâm lý. Những yếu tố này có thể gây ra những tổn thương về tinh thần và làm giảm khả năng chống chịu của người bệnh.

Dấu hiệu của hội chứng rối loạn trầm cảm dai dẳng

Dấu hiệu của hội chứng rối loạn trầm cảm dai dẳng có thể khác nhau ở mỗi người, tùy thuộc vào mức độ, thời gian và nguyên nhân của bệnh.

Theo tiêu chuẩn chẩn đoán của Hội Đồng Tâm Thần Học Hoa Kỳ, người bị bệnh phải có ít nhất hai trong số các triệu chứng sau đây trong vòng hai năm liên tục.

• Khó tập trung, quên hoặc mất trí nhớ
• Thiếu hy vọng hoặc tương lai u ám
• Ăn nhiều, ngủ nhiều hoặc ít hơn bình thường
• Thường mệt mỏi, thiếu năng lượng
• Có ý nghĩ tự ti, tội lỗi hoặc cảm thấy bản thân vô dụng
• Khó quyết định hoặc làm việc
• Tránh tiếp xúc với bạn bè, gia đình và các hoạt động xã hội

Người bệnh nên gặp bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý khi có ít nhất hai trong số các triệu chứng trên để được tư vấn và điều trị kịp thời. Bạn không nên tự chữa trị hoặc chờ đợi bệnh tự khỏi, vì điều đó có thể làm cho bệnh nặng và khó điều trị hơn.

Người bị rối loạn trầm cảm nhiều năm có xu hướng tránh xa bạn bè, gia đình hoặc các hoạt động xã hội

Phương pháp điều trị rối loạn trầm cảm dai dẳng như thế nào?

Có nhiều phương pháp điều trị rối loạn trầm cảm dai dẳng, bao gồm:

1. Thực hiện tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu là một phương pháp điều trị không dùng thuốc, nhằm giúp người bệnh nhận thức và thay đổi những quan niệm, suy nghĩ và hành vi tiêu cực.

Tâm lý trị liệu có thể được thực hiện theo nhiều hình thức khác nhau, như:

• Liệu pháp hành vi – tâm lý: Đây là một loại tâm lý trị liệu hiệu quả và được khuyến khích sử dụng cho người bị rối loạn trầm cảm dai dẳng. Biện pháp này giúp người bệnh nhận ra và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực ảnh hưởng đến tâm trạng của họ; xây dựng kỹ năng đối phó với các tình huống khó khăn, căng thẳng hoặc khủng hoảng trong cuộc sống.
• Liệu pháp hướng giải quyết vấn đề: Phương pháp tập trung vào việc giúp người bệnh xác định và giải quyết các vấn đề gây ra hoặc làm tăng các triệu chứng trầm cảm; giúp người bệnh phát triển kỹ năng đặt mục tiêu, lựa chọn giải pháp, thực hiện hành động và đánh giá kết quả.
• Liệu pháp hỗ trợ: Biện pháp cung cấp sự quan tâm, động viên và khuyến khích cho người bệnh để họ được chấp nhận, thấu hiểu và ủng hộ. Liệu pháp hỗ trợ cũng giúp người bệnh duy trì hoặc cải thiện các mối quan hệ xã hội, gia đình và công việc.

Tùy theo nhu cầu và tình trạng của mỗi người, tâm lý trị liệu có thể được thực hiện theo từng cá nhân, theo nhóm hoặc theo gia đình. Thời gian và tần suất của tâm lý trị liệu cũng có thể khác nhau, tùy thuộc vào mức độ hiệu quả và sự thỏa mãn của người bệnh.

Tham khảo thêm: Bị trầm cảm sau sinh kéo dài bao lâu?

2. Thay đổi lối sống tích cực

Thay đổi lối sống tích cực là một phương pháp điều trị giúp người bệnh cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần, giảm các triệu chứng trầm cảm. Một số biện pháp thay đổi lối sống tích cực có thể kể đến như:

• Tập thể dục: Việc rèn luyện thể thao thường xuyên mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng như giảm căng thẳng, tăng năng lượng, cải thiện tâm trạng, tự tin, giảm cân và ngăn ngừa các bệnh lý về tim mạch, tiểu đường, béo phì, viêm khớp, loãng xương, suy giảm miễn dịch hoặc các bệnh nhiễm trùng. Người bệnh nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày một tuần với môn thể thao đi bộ, chạy bộ, đạp xe, bơi lội, nhảy dây, thể dục nhịp điệu hoặc yoga.
• Thiền: Thiền là một phương pháp giúp người bệnh nhận thức và quản lý các suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực. Các bài thiền giúp người bệnh tập trung vào hơi thở, âm thanh hoặc hình ảnh để loại bỏ những phiền não và căng thẳng; giảm lo âu, cải thiện tâm trạng, tăng sự an ủi và hy vọng. Người bệnh nên thiền ít nhất 10 phút mỗi ngày với sự hướng dẫn của chuyên gia hoặc ứng dụng thiền.
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ góp phần duy trì sức khỏe thể chất và tinh thần giúp người bệnh nâng cao khả năng tập trung, học tập và làm việc. Người bệnh nên ngủ từ 7 – 8 tiếng mỗi đêm; tránh xem TV, sử dụng điện thoại hoặc máy vi tính trước khi đi ngủ; tránh uống rượu, cafein hoặc thuốc lá gần giờ đi ngủ.

Thiền ít nhất 10 phút mỗi ngày với sự hướng dẫn của chuyên gia để quản lí cảm xúc tiêu cực

3. Có chế độ ăn uống hợp lý

Chế độ ăn uống hợp lý giúp người bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần, giảm các triệu chứng trầm cảm và tăng cường khả năng chống chịu.

Một số biện pháp có chế độ ăn uống hợp lý bao gồm:

• Ăn đủ ba bữa chính mỗi ngày, không bỏ bữa hoặc ăn quá nhiều: Điều này giúp cung cấp đầy đủ năng lượng và chất dinh dưỡng cho cơ thể.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt: Các thực phẩm này giàu vitamin, khoáng chất, chất xơ và chất chống oxy hóa, có lợi cho não bộ và hệ tiêu hóa.
• Ăn nhiều thực phẩm giàu omega-3: Omega-3 có tác dụng giảm viêm, bảo vệ màng tế bào thần kinh và cải thiện tâm trạng.
• Ăn nhiều thực phẩm giàu protein: Protein là nguồn cung cấp các axit amin thiết yếu cho sự tổng hợp các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine và norepinephrine.
• Ăn nhiều thực phẩm giàu probiotic: Probiotic có tác dụng cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột, giúp tăng cường miễn dịch, giảm viêm và ảnh hưởng tích cực đến tâm trạng.
• Hạn chế ăn các thực phẩm có hại cho sức khỏe và tâm trạng: Các thực phẩm này có thể gây ra sự biến động của đường huyết, gây ra các triệu chứng như mệt mỏi, căng thẳng, lo âu và trầm cảm.

4. Giữ tâm lý thoải mái

Giữ tâm lý thoải mái giúp giảm bớt những suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực, tăng cường sự an ủi và tiếp thêm hy vọng tích cực, cải thiện tâm trạng. Một số biện pháp giữ tâm lý thoải mái có thể kể đến như:

• Làm những điều mình thích: Người bị rối loạn trầm cảm dai dẳng cần dành thời gian cho những sở thích, niềm vui và đam mê của mình như đọc sách, nghe nhạc, xem phim, chơi game, vẽ tranh, viết thơ, làm bánh, trồng cây hoặc nuôi thú cưng. Những hoạt động này giúp người bệnh cảm thấy hài lòng, tự tin và hạnh phúc hơn.
• Kết nối với người thân và bạn bè: Duy trì hoặc cải thiện các mối quan hệ xã hội, gia đình và công việc sẽ giúp người bệnh được chia sẻ cảm xúc, ý kiến và vấn đề của mình với những người tin tưởng, quan tâm và ủng hộ. Người bệnh cũng nên tham gia các hoạt động xã hội như đi chơi, dã ngoại, du lịch, tham gia các câu lạc bộ hoặc tổ chức từ thiện để được kết nối và cảm thấy cuộc sống có ý nghĩa hơn.
• Thực hành tích cực: Thực hành tích cực là một phương pháp giúp người bệnh nhìn nhận và đánh giá các sự kiện trong cuộc sống một cách khách quan và lạc quan hơn. Người bệnh có thể tập trung vào những điều tốt đẹp, những thành công và những tiến bộ của mình; biết ơn những điều mình có như sức khỏe, gia đình, bạn bè, công việc hoặc cuộc sống; tha thứ cho chính mình và người khác khi có sai lầm hoặc xung đột. Những thái độ này giúp người bệnh giảm căng thẳng, lo âu và trầm cảm.

Sử dụng các loại thực phẩm bổ sung

Bên cạnh các phương pháp tâm lý trị liệu, các tinh chất từ thiên nhiên cũng được chứng minh là có tác dụng hỗ trợ cải thiện tình trạng bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng.

Angela Gold bổ sung dinh dưỡng được bào chế từ các tinh chất thiên nhiên như thảo dược Lepidium Meyenii chứa nhiều sterols và các amino axit, nhóm gluconat, alkaloid, axit béo và chất xơ,… Các nhà khoa học Mỹ đã nghiên cứu và chứng minh rằng, các hoạt chất có trong Lepidium Meyenii có tác dụng tăng cường hoạt động bộ 3 hormone quan trọng estrogen, progesterone và testosterone. Từ đó, hỗ trợ cải thiện chứng trầm cảm, mất ngủ, cáu gắt, giảm đau nhức xương khớp, giảm cholesterol và ổn định huyết áp.

Lepidium Meyenii chứa nhiều sterols và các amino axit, nhóm gluconat, alkaloid, axit béo và chất xơ,… hỗ trợ cải thiện chứng trầm cảm, mất ngủ, cáu gắt, giảm đau nhức xương khớp

Rối loạn trầm cảm dai dẳng ảnh hưởng đến cuộc sống của người bệnh, gây ra nhiều hậu quả tiêu cực về sức khỏe thể chất, tinh thần và xã hội. Tuy nhiên, người bệnh có thể được điều trị và kiểm soát bằng phương pháp tâm lý trị liệu và thay đổi lối sống. Ngoài ra, người bệnh có thể tìm đến sự hỗ trợ của bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để được tư vấn, hỗ trợ và ngăn ngừa các vấn đề nghiêm trọng hơn.