Bệnh trầm cảm theo mùa (SAD): Nguyên nhân và cách điều trị

Trầm cảm theo mùa người mắc bệnh có thể gặp phải các triệu chứng buồn bã, chán nản, mất hứng thú với các hoạt động thường ngày, tăng cân, mệt mỏi, khó ngủ. Bệnh này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống khiến bạn gặp khó khăn trong học tập, làm việc và các mối quan hệ xã hội. (1)

Bệnh trầm cảm theo mùa là gì?

Bệnh trầm cảm theo mùa hay còn gọi là rối loạn cảm xúc theo mùa. Nó là một loại trầm cảm thay đổi theo mùa nào đó, nó sẽ bắt đầu và kết thúc vào cùng một thời điểm hàng năm. Bệnh xuất hiện thường xuyên hơn ở phụ nữ so với nam giới và người trẻ có xu hướng mắc phải nhiều hơn so với người già.

Trong hầu hết các trường hợp, các triệu chứng của bệnh bắt đầu vào cuối mùa thu hoặc đầu mùa đông và biến mất trong mùa xuân và mùa hè, được gọi là rối loạn cảm xúc theo mùa kiểu mùa đông hoặc trầm cảm mùa đông. Nhưng cũng nhiều người lại trải qua các triệu chứng trầm cảm trong những tháng mùa xuân và mùa hè được gọi là rối loạn cảm xúc theo mùa kiểu mùa hè hoặc trầm cảm mùa hè. Rối loạn cảm xúc theo mùa kiểu mùa hè ít phổ biến hơn. (2)

Có những ngày bạn cảm thấy chán nản là điều bình thường nhưng nếu nó xảy ra nhiều ngày liên tục và bạn không thể có động lực để thực hiện các hoạt động yêu thích, hãy đến gặp bác sĩ. Điều này đặc biệt quan trọng nếu thói quen ngủ và cảm giác thèm ăn bị thay đổi, bạn cảm thấy thoải mái hơn khi uống rượu hoặc cảm thấy vô vọng hoặc nghĩ đến việc tự tử.

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng rối loạn cảm xúc theo mùa bao gồm:

• Tiền sử gia đình: Những người bị rối loạn cảm xúc theo mùa thường có người thân trong gia đình mắc bệnh này hoặc một dạng trầm cảm khác.
• Sống xa xích đạo: Rối loạn cảm xúc theo mùa dường như phổ biến hơn ở những người ở khu vực địa lý xa xích đạo. Điều này có thể là do ánh sáng mặt trời giảm trong mùa đông và ngày dài hơn trong những tháng mùa hè.
• Hàm lượng vitamin D thấp: Vitamin D được sản xuất trong da khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Loại vitamin này có thể giúp tăng cường hoạt động serotonin. Nếu bạn ít tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và không nhận đủ vitamin D từ thực phẩm hoặc các nguồn khác có thể dẫn đến lượng vitamin D trong cơ thể thấp.

Xem thêm: Rối loạn trầm cảm dai dẳng: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Nữ giới có khả năng bị trầm cảm theo mùa cao hơn nam giới

Trầm cảm theo mùa

Trầm cảm theo mùa là một tình trạng nguy hiểm, không nên xem thường các dấu hiệu của nó cũng như các loại trầm cảm khác. Bệnh này có thể trở nên tồi tệ hơn và dẫn đến nhiều vấn đề nếu không được điều trị:

• Xa lánh xã hội.
• Xuất hiện các vấn đề ở trường học hoặc công việc.
• Lạm dụng chất gây nghiện.
• Các rối loạn sức khỏe tâm thần khác như lo lắng hoặc rối loạn ăn uống.
• Ý nghĩ hoặc hành vi tự sát.

Xem thêm: 8 dấu hiệu trầm cảm nhẹ và cách chữa trị như thế nào?

Nguyên nhân dẫn đến trầm cảm theo mùa

Các nhà nghiên cứu vẫn đang xác định nguyên nhân gây ra rối loạn cảm xúc theo mùa. Hầu hết các nghiên cứu đã được thực hiện đều điều tra các nguyên nhân gây ra rối loạn cảm xúc theo mùa kiểu mùa đông vì nó phổ biến hơn và dễ nghiên cứu hơn.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng những người bị rối loạn cảm xúc theo mùa, đặc biệt là rối loạn cảm xúc theo mùa kiểu mùa đông đã giảm mức độ serotonin trong não, chất hóa học giúp điều chỉnh tâm trạng. Nghiên cứu cũng cho thấy ánh sáng mặt trời ảnh hưởng đến sự duy trì mức serotonin bình thường. Thời gian ban ngày ngắn hơn có thể ngăn cản các phân tử này hoạt động bình thường, góp phần làm giảm mức serotonin trong mùa đông.

Sự thiếu hụt vitamin D có thể làm trầm trọng thêm chứng rối loạn cảm xúc theo mùa kiểu mùa đông vì vitamin D được cho là có tác dụng thúc đẩy hoạt động của serotonin. Ngoài vitamin D tiêu thụ qua thực phẩm, cơ thể còn sản sinh ra vitamin D khi tiếp xúc với ánh nắng trên da. Với ít ánh sáng ban ngày hơn vào mùa đông, những người bị rối loạn cảm xúc theo mùa có thể có mức vitamin D thấp hơn, làm giảm hoạt động serotonin hơn nữa.

Các nghiên cứu khác cho thấy cả hai dạng rối loạn cảm xúc theo mùa đều liên quan đến mức độ thay đổi của melatonin – một loại hormone quan trọng để duy trì chu kỳ ngủ – thức bình thường. Những người mắc chứng rối loạn cảm xúc theo mùa kiểu mùa đông sản xuất quá nhiều melatonin, điều này có thể làm tăng cảm giác buồn ngủ và dẫn đến ngủ quên.

Ngược lại, những người mắc chứng rối loạn cảm xúc theo mùa kiểu mùa hè có thể bị giảm nồng độ melatonin dẫn đến những ngày nắng nóng kéo dài làm suy giảm chất lượng giấc ngủ và dẫn đến các triệu chứng trầm cảm. Thời gian ban ngày dài hơn, đêm ngắn hơn và nhiệt độ cao cũng có thể gây gián đoạn giấc ngủ. Tuy nhiên, những lý thuyết này chưa được thử nghiệm một cách có hệ thống.

Cả serotonin và melatonin đều giúp duy trì nhịp điệu hàng ngày của cơ thể gắn liền với chu kỳ ngày đêm theo mùa. Ở những người bị rối loạn cảm xúc theo mùa, những thay đổi về serotonin và melatonin làm gián đoạn nhịp điệu bình thường hàng ngày, dẫn đến thay đổi giấc ngủ, tâm trạng và hành vi.

Những suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực về mùa đông hoặc mùa hè cũng phổ biến ở những người mắc chứng rối loạn cảm xúc theo mùa. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu những suy nghĩ này là nguyên nhân hay hậu quả của chứng rối loạn tâm trạng nhưng chúng có thể là mục tiêu khả thi trong điều trị trầm cảm.

Tìm hiểu thêm: Bị trầm cảm sau sinh kéo dài bao lâu?

Thiếu vitamin D là một trong những nguyên nhân dẫn đến trầm cảm

Dấu hiệu bệnh trầm cảm theo mùa

Rối loạn cảm xúc theo mùa là một loại trầm cảm có đặc điểm tái phát theo mùa, với các triệu chứng kéo dài khoảng 4 – 5 tháng trong năm. Các dấu hiệu của rối loạn cảm xúc theo mùa có thể khác nhau giữa mùa đông và mùa hè. Không phải tất cả người bị trầm cảm theo mùa đều trải qua tất cả các triệu chứng được liệt kê dưới đây.

• Tâm trạng buồn bã, lo lắng hoặc “trống rỗng” kéo dài hầu hết thời gian trong ngày, gần như hàng ngày, trong ít nhất 2 tuần.
• Cảm giác tuyệt vọng hoặc bi quan.
• Cảm giác khó chịu, thất vọng hoặc bồn chồn.
• Cảm giác tội lỗi, vô dụng hoặc bất lực.
• Mất hứng thú hoặc niềm vui trong sở thích và hoạt động.
• Giảm năng lượng, mệt mỏi hoặc cảm giác chậm lại.
• Khó tập trung, ghi nhớ hoặc đưa ra quyết định.
• Thay đổi giấc ngủ, khẩu vị hoặc cân nặng.
• Đau nhức cơ thể, nhức đầu, chuột rút hoặc các vấn đề về tiêu hóa không có nguyên nhân thực thể rõ ràng và không khỏi khi điều trị.
• Suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử hoặc cố gắng tự tử.

Tìm hiểu thêm: Rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD): Nguyên nhân, điều trị

1. Dấu hiệu trầm cảm vào mùa xuân và mùa hè

Các triệu chứng khác có thể bao gồm:

• Khó ngủ (mất ngủ).
• Chán ăn, dẫn đến sụt cân.
• Bồn chồn và kích động.
• Sự lo lắng.
• Hành vi bạo lực hoặc hung hăng.

Xem thêm: 7 cách điều trị trầm cảm sau sinh tại nhà hiệu quả

2. Trầm cảm theo mùa thu và mùa đông

Đối với rối loạn cảm xúc theo mùa kiểu mùa đông, các triệu chứng bổ sung có thể bao gồm:

• Ngủ quên (chứng mất ngủ).
• Ăn quá nhiều, đặc biệt là thèm carbohydrate dẫn đến tăng cân.
• Tránh tiếp xúc với xã hội (cảm giác như “ngủ đông”).

Xem thêm: Bệnh trầm cảm có nguy hiểm không?

Khó ngủ là một trong những biểu hiện thường gặp của trầm cảm

3. Dấu hiệu rối loạn cảm xúc đảo ngược theo mùa

Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Hiếu động thái quá.
• Tâm lý dễ bị kích thích.
• Tăng hoạt động xã hội nhiều bất thường.
• Khó kiểm soát hưng phấn và nhiệt tình quá mức.

Chẩn đoán bệnh trầm cảm theo mùa như thế nào?

Bác sĩ có thể yêu cầu bạn điền vào một bảng câu hỏi để xác định xem các triệu chứng có giống với các tiêu chí của trầm cảm theo mùa hay không.

Để được chẩn đoán mắc trầm cảm theo mùa, bạn phải đáp ứng các tiêu chí sau:

• Có các triệu chứng chung của trầm cảm hoặc các triệu chứng cụ thể hơn của trầm cảm theo mùa kiểu mùa đông hoặc mùa hè được liệt kê ở trên.
• Các giai đoạn trầm cảm xảy ra vào những mùa cụ thể (mùa đông hoặc mùa hè) trong ít nhất 2 năm liên tiếp. Tuy nhiên, không phải tất cả những người bị bệnh đều gặp phải các triệu chứng hàng năm.
• Các giai đoạn trầm cảm của bạn trong một mùa cụ thể xảy ra thường xuyên hơn các giai đoạn trầm cảm xảy ra vào các thời điểm khác trong năm.

Các điều trị bệnh theo mùa này như thế nào?

Bệnh trầm cảm theo mùa có thể được điều trị bằng cách bổ sung vitamin D, liệu pháp ánh sáng hoặc sử dụng thuốc.

1. Sử dụng vitamin D

Vì nhiều người mắc chứng trầm cảm theo mùa kiểu mùa đông bị thiếu vitamin D nên việc bổ sung loại vitamin này có thể giúp cải thiện các triệu chứng.

Tuy nhiên, các nghiên cứu thử nghiệm vitamin D để điều trị trầm cảm theo mùa đã cho ra nhiều kết quả khác nhau, với một số nghiên cứu chỉ ra rằng nó có hiệu quả như liệu pháp ánh sáng và các nghiên cứu khác không tìm thấy tác dụng. Ngoài ra, vitamin D cũng có thể tương tác với một số loại thuốc.

Bổ sung vitamin D là một cách điều trị trầm cảm theo mùa

2. Sử dụng liệu pháp ánh sáng

Kể từ những năm 1980, liệu pháp ánh sáng đã trở thành phương pháp chính để điều trị chứng trầm cảm theo mùa kiểu mùa đông. Nó nhằm mục đích giúp người bệnh tiếp xúc với ánh sáng nhiều hơn để bù đắp cho lượng ánh sáng mặt trời tự nhiên bị suy giảm trong những tháng thiếu ánh sáng tự nhiên.

Đối với phương pháp điều trị này, người bị trầm cảm ngồi trước hộp đèn rất sáng (10.000 lux) mỗi ngày trong khoảng 30 − 45 phút. Hộp đèn sáng hơn khoảng 20 lần so với đèn trong nhà thông thường đã được lọc tia UV có khả năng gây hại, khiến phương pháp này trở thành phương pháp điều trị an toàn cho hầu hết mọi người.

Tuy nhiên, những người mắc một số bệnh về mắt có thể cần sử dụng các phương pháp điều trị thay thế hoặc sử dụng liệu pháp ánh sáng dưới sự giám sát y tế. Trong quá trình thực hiện liệu pháp này, bạn đừng nhìn thẳng vào ánh sáng. Hãy đặt đèn cách xa khoảng 1m khi bạn đọc, ăn, làm việc hoặc thực hiện các hoạt động khác.

Xem thêm chủ đề: 10 dấu hiệu trầm cảm sau sinh dễ nhận biết, phụ nữ cần hiểu rõ

Sau đây là một số thắc mắc thường gặp về liệu pháp này:

1. Vì sao nên thêm nhiều thời gian hoạt động ngoài trời?

Đối với thời tiết cận nhiệt như Việt Nam, bạn nên dành thời gian hoạt động ngoài trời mỗi ngày cũng có thể có kết quả cải thiện bệnh tốt. Nhưng bạn nên tránh các giờ nắng nóng cao điểm sau 10h sáng – 2h chiều.

2. Cần mất bao lâu để liệu pháp ánh sáng có tác dụng?

Những người sử dụng đèn để điều trị trầm cảm theo mùa thường thấy kết quả trong vòng hai đến bốn ngày và có thể mất khoảng hai tuần để cảm nhận trọn vẹn hiệu quả của phương pháp này.

3. Tôi có thể tiếp tục sử dụng liệu pháp ánh sáng trong bao lâu?

Bác sĩ thường khuyên bạn nên sử dụng liệu pháp này trong suốt mùa đông. Các triệu chứng trầm cảm theo mùa có thể quay trở lại nhanh chóng sau khi ngừng liệu pháp ánh sáng.

4. Liệu pháp ánh sáng có an toàn không?

Liệu pháp ánh sáng thường an toàn và có tính dung nạp tốt nhưng bạn không nên thực hiện cho những trường hợp sau:

• Mắc bệnh tiểu đường hoặc bệnh võng mạc: Nếu mắc bệnh tiểu đường hoặc bệnh võng mạc, bạn có nguy cơ bị tổn thương võng mạc nếu dùng liệu pháp ánh sáng.
• Dùng một số loại thuốc: Một số loại thuốc kháng sinh và thuốc chống viêm có thể khiến bạn nhạy cảm hơn với ánh sáng và liệu pháp này có thể gây hại.
• Bị rối loạn lưỡng cực: Liệu pháp ánh sáng mạnh và thuốc chống trầm cảm có thể gây ra sự hưng phấn một cách không kiểm soát. Nếu bạn bị rối loạn lưỡng cực, hãy cho bác sĩ biết để có kế hoạch điều trị tốt nhất.

Tìm hiểu thêm: Trầm cảm sau sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Ngoài bổ sung vitamin D và liệu pháp ánh sáng, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) để điều trị trầm cảm theo mùa. Chúng cải thiện tâm trạng của bạn bằng cách điều chỉnh mức serotonin trong cơ thể.

Một số loại thuốc SSRI là:

• Fluoxetine (prozac®).
• Escitalopram (lexapro®).
• Paroxetine (paxil, pexeva®).
• Sertraline (zoloft®).
• Citalopram (celexa®).

Một loại thuốc chống trầm cảm khác đã được phê duyệt có tên là bupropion. Nó có thể ngăn ngừa các đợt trầm cảm theo mùa nếu dùng hàng ngày từ mùa thu đến đầu mùa xuân.

Phân biệt trầm cảm theo mùa với mệt mỏi thông thường?

Để phân biệt trầm cảm theo mùa với mệt mỏi thông thường, bạn cần chú ý đến một số điểm sau:

• Trầm cảm theo mùa có tính chu kỳ, tức là các triệu chứng chỉ xuất hiện vào một thời điểm nhất định trong năm và biến mất khi thời tiết thay đổi. Mệt mỏi thông thường có thể xảy ra bất cứ lúc nào và không phụ thuộc vào mùa.
• Trầm cảm theo mùa ảnh hưởng đến cả tâm lý và thể chất của người bệnh, khiến bạn cảm thấy vô vọng, tự ti, suy nghĩ tiêu cực, có ý định tự tử hoặc sử dụng các chất kích thích. Mệt mỏi thông thường chỉ làm giảm sự hoạt động và năng suất của người bệnh nhưng không làm thay đổi tâm trạng của bạn một cách nghiêm trọng.

Bổ sung thực phẩm hỗ trợ bên trong

Một trong những nguyên nhân dẫn đến trầm cảm ở phụ nữ đó chính là sự suy giảm hoạt động của hệ trục Não bộ – Tuyến yên – Buồng trứng, dẫn đến rối loạn nội tiết tố trong cơ thể. Điều này gây ra các triệu chứng như thường xuyên bốc hỏa, lo lắng, cáu gắt, tâm trạng thay đổi và nguy hiểm hơn là trầm cảm.

Vì thế, phụ nữ cần chủ động chăm sóc hệ trục Não bộ – Tuyến yên – Buồng trứng bằng các tinh chất thiên nhiên để giữ ổn định bộ 3 nội tiết tố nữ. Từ đó, chị em có thể duy trì tinh thần thoải mái, cải thiện trầm cảm và các trạng thái cảm xúc tiêu cực khác.

Viên uống Angela Gold giúp hỗ trợ cân bằng bộ 3 nội tiết tố quan trọng ở nữ giới

Angela Gold có chứa Lepidium Meyenii giúp hỗ trợ cân bằng bộ 3 nội tiết tố Estrogen, Progesterone và Testosterone từ đó hỗ trợ cải thiện các vấn đề của phụ nữ gặp phải vấn đề lo âu, trầm cảm hoặc các triệu chứng tâm lý khác ở thời kỳ tiền mãn kinh – mãn kinh.

Trầm cảm theo mùa có thể được phòng ngừa hiệu quả nếu như bạn biết cách ăn uống khoa học, tập thể dục thường xuyên, bổ sung vitamin D và duy trì tâm trạng lạc quan, yêu đời. Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng của trầm cảm theo mùa, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia sức khỏe tâm thần. Đừng quên bổ sung viên uống Angela Gold để duy trì sức khỏe, sắc đẹp và sinh lý của bạn.